Arabuluculuk, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden çözülmesini sağlayan alternatif bir yöntemdir. Bu yazıda arabuluculuğun tanımı, süreci ve hukuki dayanağı hakkında tüm detayları bulabilirsiniz.
Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk, taraflar arasında ortaya çıkan bir uyuşmazlığın, bağımsız ve tarafsız bir üçüncü kişi olan arabulucu eşliğinde, mahkemeye gitmeden çözülmesini amaçlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabulucu, yargı yetkisine sahip değildir; tarafları uzlaştırmak ve ortak bir çözüm bulmalarına yardımcı olmakla görevlidir.
Arabuluculuk süreci gönüllülük esasına dayanır ve gizlilik ilkesiyle yürütülür. Taraflar anlaşma sağlayabilir veya diledikleri anda süreci sonlandırabilirler. Anlaşma sağlandığında bu sonuç, mahkeme kararı gibi bağlayıcı olur.
Arabuluculuğun Hukuki Dayanağı
Türkiye’de arabuluculuk uygulaması, 2012 yılında yürürlüğe giren 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile yasal zemine oturtulmuştur. Bu kanun kapsamında, hem ihtiyari (isteğe bağlı) hem de bazı davalarda zorunlu arabuluculuk düzenlenmiştir.
Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?
Başvuru: Taraflardan biri, arabuluculuk için yetkili bir arabuluculuk bürosuna başvuruda bulunur.
Arabulucu Ataması: Uyuşmazlık konusuna göre Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından bir arabulucu atanır.
İlk Toplantı: Arabulucu tarafları bilgilendirir, süreci ve kuralları anlatır.
Görüşmeler: Taraflar arabulucu eşliğinde görüşür, çözüm önerileri sunar.
Anlaşma ya da Anlaşmazlık: Anlaşma sağlanırsa yazılı bir metin düzenlenir ve imzalanır. Anlaşma sağlanamazsa süreç sona erer ve taraflar dava açabilir.
Arabuluculuğun Temel İlkeleri
Gönüllülük: Taraflar sürece kendi istekleriyle katılır.
Tarafsızlık ve Bağımsızlık: Arabulucu hiçbir tarafın lehine veya aleyhine hareket edemez.
Gizlilik: Arabuluculuk görüşmeleri gizlidir. Mahkemelerde delil olarak kullanılamaz.
Eşitlik: Her iki taraf da eşit haklara sahiptir, arabulucu bu dengeyi korur.
Arabuluculuğun Türleri
İhtiyari Arabuluculuk: Tarafların karşılıklı rızasıyla başvurduğu arabuluculuk türüdür. Genelde ticari, kira, alacak gibi davalarda tercih edilir.
Zorunlu Arabuluculuk: Dava açılmadan önce arabuluculuğun zorunlu olduğu belirli dava türlerini kapsar (örneğin iş hukuku, tüketici uyuşmazlıkları).
Arabuluculuk ve Mahkeme Süreci Arasındaki Farklar
| Kriter | Arabuluculuk | Mahkeme |
|---|---|---|
| Süre | Genellikle 3 hafta – 1 ay | Yıllar sürebilir |
| Maliyet | Daha düşük | Dava harcı, vekalet ücreti, bilirkişi masrafları |
| Esneklik | Taraflar süreci yönlendirir | Hâkim karar verir |
| Gizlilik | Kesinlikle gizli | Kamuya açık |
| Karar | Taraflar birlikte verir | Hâkim tek taraflı karar verir |
Arabuluculuğun Avantajları
Mahkemeye gitmeden kısa sürede çözüm
Daha az maliyet
İlişkilerin korunması (özellikle iş, aile, ticaret gibi alanlarda)
Gizliliğin sağlanması
Anlaşmaya dayalı olduğu için uygulama kolaylığı
Kimler Arabulucu Olabilir?
Hukuk fakültesi mezunu olmak
En az 5 yıl mesleki deneyime sahip olmak
Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından arabuluculuk eğitimi almış olmak
Bakanlık sınavından başarılı olmak ve Arabulucular Sicili’ne kayıtlı olmak
Arabuluculuk Nerelerde Kullanılır?
İşçi-işveren anlaşmazlıkları
Ticari sözleşme uyuşmazlıkları
Kira, ortaklık, alacak davaları
Tüketici uyuşmazlıkları
Aile hukuku kapsamında bazı konular
Sonuç: Arabuluculuk Modern Hukukun Önemli Bir Parçasıdır
Arabuluculuk, mahkemelerin iş yükünü azaltan, taraflara dostane çözüm imkânı sunan modern ve çağdaş bir yöntemdir. Gelişmiş ülkelerde yaygın biçimde uygulanan arabuluculuk, Türkiye’de de hem hukukçular hem vatandaşlar tarafından her geçen gün daha fazla tercih edilmektedir.
