Arabuluculuk hangi davalarda uygulanır? İş, ticaret, tüketici ve kira gibi alanlarda arabuluculuk kapsamındaki uyuşmazlıkları bu yazımızda detaylı şekilde öğrenin.
Arabuluculuk Nerelerde Uygulanır?
Arabuluculuk, mahkemeye gitmeden çözüm arayan taraflar için hem ihtiyari (isteğe bağlı) hem de bazı davalar için zorunlu olarak başvurulması gereken bir yöntemdir. Peki, hangi uyuşmazlıklar arabuluculuk kapsamına girer?
Bu sorunun cevabı, hem arabuluculuğun genel işleyişini hem de zorunlu ve ihtiyari arabuluculuk ayrımını anlamayı gerektirir. Aşağıda kapsamlı şekilde ele alıyoruz.
1. Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Giren Uyuşmazlıklar
a. İş Hukuku Uyuşmazlıkları
İşçi ve işveren arasındaki aşağıdaki davalar açılmadan önce zorunlu olarak arabuluculuk süreci tamamlanmalıdır:
İşe iade davaları
Kıdem ve ihbar tazminatı
Fazla mesai ücreti
Yıllık izin alacakları
Ücret ve prim alacakları
İş kazası ve tazminat talepleri
📌 Not: Söz konusu uyuşmazlık kamu düzenini ilgilendirmiyorsa ve bireysel iş ilişkisine dayanıyorsa arabuluculuk zorunludur.
b. Ticari Uyuşmazlıklar
2019’dan itibaren belirli ticari davalarda da dava şartı olarak arabuluculuk zorunlu hale getirilmiştir:
Ticari sözleşmelerden doğan alacak-verecek davaları
Ortaklık yapısına ilişkin ticari anlaşmazlıklar
Ticari kiralama ve kira tespiti gibi ihtilaflar
Rekabet, haksız rekabet, marka ve patent haklarıyla ilgili bazı davalar
c. Tüketici Uyuşmazlıkları
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında yer alan 10.000 TL üzerindeki uyuşmazlıklar için de arabuluculuk dava şartı haline getirilmiştir.
Bunlara örnek:
Ayıplı mal veya hizmetten kaynaklanan talepler
İade veya bedel indirimi anlaşmazlıkları
Garanti süresi uyuşmazlıkları
d. Taşınmazlara İlişkin Bazı Davalar
Kira ilişkisinden doğan davalar
Tahliye davaları
Ortaklığın giderilmesi
Kat mülkiyeti kaynaklı anlaşmazlıklar
🟨 Bu tür davalarda 2023 itibariyle dava açmadan önce arabuluculuğa başvuru zorunlu hale getirilmiştir.
2. İhtiyari Arabuluculuk Kapsamına Giren Uyuşmazlıklar
Zorunlu olmayan, ancak tarafların kendi rızalarıyla arabuluculuk yoluna başvurabileceği uyuşmazlıklar da mevcuttur. Bunlara:
a. Aile Hukuku Uyuşmazlıkları
Mal paylaşımı
Nafaka miktarı değişikliği
Boşanma sonrası maddi konular
Velayet ve kişisel ilişki (bazı durumlarda)
📌 Dikkat: Boşanma kararı gibi kamu düzenini ilgilendiren konular arabuluculuk kapsamında değildir.
b. Miras Hukuku Uyuşmazlıkları
Tereke paylaşımı
Miras ortaklığının sona erdirilmesi
Vasiyet ve miras payı anlaşmazlıkları
Bu tür davalar özellikle aile üyeleri arasında geçebileceğinden arabuluculuk ilişkilerin korunması açısından çok önemlidir.
c. Kira Uyuşmazlıkları (İhtiyari olarak da başvurulabilir)
Kira sözleşmelerinden kaynaklanan:
Kira bedeli anlaşmazlıkları
Sözleşme feshi
Zarar tazmin talepleri
Bu tür uyuşmazlıklar zorunlu kapsamda değilse taraflar ihtiyari olarak arabuluculuğa gidebilir.
d. İnşaat ve Eser Sözleşmeleri
Eksik iş bedelleri
Ayıplı işten kaynaklı zarar talepleri
Teminat alacakları
Özellikle taşeron ve yüklenici firmalar arasında çıkan bu tür ticari nitelikli uyuşmazlıklarda arabuluculuk süreci hızlı sonuçlar sağlayabilir.
e. Ortaklık ve Paylaşım Anlaşmazlıkları
Ortaklık feshi ve tasfiyesi
Kar-zarar paylaşımı
Yönetim yetkisi anlaşmazlıkları
f. Diğer Uygulama Alanları
Komşuluk hukukuna dayalı anlaşmazlıklar
Sigorta şirketi ile yapılan hasar/ödeme anlaşmazlıkları
Taşıma sözleşmelerinden doğan alacaklar
Reklam ve medya sözleşmeleri
Arabuluculuk Kapsamına Girmeyen Uyuşmazlıklar
Her ne kadar arabuluculuk çok geniş bir uygulama alanına sahip olsa da bazı uyuşmazlıklar bu yöntemin dışında kalmaktadır. Örneğin:
Ceza hukukuna ilişkin davalar
Nüfus, vatandaşlık, soybağı tespiti gibi kişisel statüye ilişkin davalar
Boşanmanın kendisi (anlaşmalı boşanma harici)
Kamuyu doğrudan ilgilendiren kamu davası niteliğindeki uyuşmazlıklar
Sonuç: Arabuluculuk Alanı Genişlemeye Devam Ediyor
Türkiye’de gerek ihtiyari gerekse zorunlu arabuluculuk alanı sürekli genişletilmektedir. Bu da hem yargı sisteminin iş yükünü azaltmakta hem de tarafların daha kısa sürede uzlaşma ile sorunlarını çözmesini sağlamaktadır.
